کتاب آذربایجان در گذرگاه تاریخ در 253 صفحه بکوشش دکتر حسین یحیایی تهیه شده است ،
در این کتاب ابتدا به زبان ترکی مردم آذربایجان از منظر زبانشناسی و سپس به حماسه دده قورقود اشاره می شود، و در این میان بطور مختصر تاریخ کهن آذربایجان بازگو می گردد، بعد از این گفتارها تاریخ جدید آذربایجان از دو سده به این طرف و بویژه بعد از دوران جنبش مشروطیت با تفصیلات بیشتری مورد بحث قرار می گیرد. تاریخ آذربایجان در دوران حرکت ملی آذربایجان به رهبری سید جعفر پیشه وری مطالب جامعی است که علاقه مندان می توانند در این کتاب بخوانند، حوادث بعد از سرکوبی حرکت آذربایجان بوسیله ارتش اشغالگر شاه پهلوی با دقت زیادی در این کتاب پیگیری شده است.
صحبتی با استاد فرزانه در مورد هویت آذربایجان مطلب ارزشمندی است که در ابتدای کتاب ارائه شده است.
شعری از حبیب ساهر در مورد 21 آذر و پیروزی نهضت آذربایجان که در این کتاب درج شده چنین است.
آذر آیی قونوب یوردا.
قیزیل گونش دوغور سحر.
قورتولوشدان، آزادلیقدان.
صبا یئلی وئردی خبر.
بدنبال شکست نهضت آذربایجان، این شعر را سرود.
گئجه میز قارانلیغا.
گؤزوموز سحرده دیر.
فلکدن اومود اوزوب.
آرزیمیز بو یئرده دیر.