تیغ زنگ‌زده

کتاب «تیغ زنگ‌زده» نام مجموعه هجده قصه از افسانه‌های آذربایجان است که حسین منزوی آنها را به فارسی برگردانده است.

«مهدی خطیبی»، ویراستار کتاب تیغ زنگ‌زده نیز در یکی از اولین بخش‌های این کتاب با نام «مقدمه ویراستار» با مرور تاریخچه‌ای از توجه جامعه ادبی غرب به دانش عوام (فولکلور) به پیدایش و استفاده آن در قلمرو ادبیات معاصر ایران اشاره کرده است و از ادامه دادن آن به شیوه‌ای علمی توسط صادق هدایت، محمد علی جمالزاده، احمد شاملو و بسیاری دیگر سخن به میان آورده است.

خطیبی همچنین با بیان اینکه بهره‌گیری از دانش عوام یا فولکلور ما را به بخش هویت‌ساز و دادگر فرهنگمان نزدیک می‌کند، آن را نمودی از جریان اصیل زندگی دانسته است.

مصحح این کتاب درباره روند چاپ «تیغ زنگ‌زده» این گونه نوشته است: «گذشته از ارادتی که به این شاعر ارجمند دارم، هیچگاه فکر نمی‌کردم که ایشان در زمینه ترجمه و داستان نیز تجربه‌ها و آثاری را قابل چاپ داشته باشند. وقتی به کتابچه‌ دست‌نویس افسانه‌های آذربایجان برخوردم و کتاب را باتورقی از نظر گذراندم، دریغ و افسوس از نهادم برخاست...باری، پس از مطالعه پیشنهاد چاپ آن را دادم.»

همچنین خطیبی با ارایه توضیحاتی درباره تعریف قصه و ویژگی‌های آن به معنای کلی، درباره محتوا و ساختار این هجده قصه نوشته است:

«هجده قصه پیش رو از لحاظ درون‌مایه، حول محور قصه‌های اخلاقی می‌گردد که به تحسین حسن و تقبیح قبح می‌پردازد. نکوهش افعالی چون آزمندی، زورگویی، ستمگری و... تکریم افعالی چون بخشش، مهربانی، گذشت، احترام به حقوق دیگران و غیره.»

منزوی نیز در بخش کوتاهی پیش از آغاز اولین قصه با نام «یاد‌آوری درباره این مجموعه قصه‌ها» نوشته:

«افسانه‌های آذربایجان با مضامین مختلف خود، برای آشنایی با عادت‌ها ، آداب و رسوم، جهان معنوی، آرزوها و آرمان‌ها و عمری مبارزه با دشمنان خارجی و داخلی‌اش مایه‌ها و مدارک پربار و با شکوهی در اختیار می‌گذارد. در این افسانه‌ها نفرت مردم نسبت به بهره‌کشی، ستمکاری، طفیلی‌گری و ریا‌کاری، احساس می‌شود و شیوه زندگی ساده و کار خلاق انسان‌های خلاق و آبرومند در آن‌ها مترنم است.»

تیغ زنگ زده، پادشاه و پسرش، شاه و وزیر، افسانه‌ شاه اسکندر و افسانه‌ جیحون از جمله نام‌های این مجموعه قصه است.